4. HOPMANS: WAAR VANDAAN?
Waar komt de naam Hopmans nu eigenlijk vandaan? Zeker weten doen we het niet, maar niettemin kunnen we
wel wat mogelijkheden bekijken. De "s" staat in ieder geval voor "zoon van".
Er zijn drietal associaties die je kunt maken bij "hopman".
De naam zou kunnen verwijzen naar een persoon die de plant hop (Humulus lupulus L.) verbouwt . We moeten
denken aan een landbouwer die hop verbouwt ten behoeve van de bierbrouwerij. Sinds 1500 werd hop gebruikt
om het bier meer smaak te geven.
Dat de naam iets met de vogel hop (Upapa epops) te maken heeft, lijkt onwaarschijnlijk. De vogel komt
overigens wel voor in Nederland, tegenwoordig voornamelijk in Brabant.
Een hopman is ook een kapitein van een vendel of compagnie. Denk ook aan het duitse woord Hauptmann. Dit
kan een groep burgers of schutters zijn geweest; in dat laatste geval moet niet allereerst gedacht worden aan
soldatentaken, maar eerder aan politionele, toezichthoudende taken als het keuren van waren, het ijken van
maten en gewichten, de brandwacht, lijkbezorging, het toezicht op het naleven van de reinigingsverordeningen,
e.d.
We kunnen alleen maar raden hoe oud de naam Hopmans is; onze verst gevonden voorouder draagt de naam
reeds consequent: Robbert Hopmans (geboren ca. 1680). In theorie zou zijn vader de hopman kunnen zijn
geweest.
Momenteel zijn er een aantal "takken" Hopmans gevonden. Daar zijn het nageslacht van Robbert Hopmans in
Empel en de nakomelingen van Pieter Hopmans in Bergen op Zoom; beide geslachten zijn in ieder geval in de
eerste generaties gereformeerd.
De eerstgenoemde zou wel eens uit Gelderland kunnen komen, en wel uit het plaatsje Ammerzoden, aan de
overkant van de Maas tegenover Empel. Daar begint een gereformeerde tak van ene Cornelis
Hopmans, die uitwaaiert naar 's-Hertogenbosch.
De laatstgenoemde (Pieter) komt volgens zijn trouwakte uit Wachtendonk, een plaatsje in het land van Kleef in het
huidige Duitsland. Het land van Kleef ligt ter hoogte van Nijmegen.
In datzelfde gebied treffen we ook een tak Hopmans aan, vooral dan in de plaats Goch. Deze tak is echter
katholiek. We noemen hierbij de namen van Leonard en Mathias Hopmans, die beiden rond 1680 geboren
moeten zijn.
Ook in Groesbeek (vlakbij Nijmegen) vinden we een grote concentratie katholieke Hopmansen met ene
Antonius Hopmans, geboren rond 1675 als verste voorouder.
In Maastricht vinden we ook een paar Hopmansen, vergeleken met de andere genoemde takken niet bestaand
uit veel personen; dit is o.a. Wilhelmus, geboren ca. 1645. Deze takjes
zijn katholiek. We vinden er ook de nakomelingen van ene Mathias Hopmans, soldaat, geboren rond 1735 te
Goch (!),soldaat en gereformeerd.
Nog een grote tak Hopmansen die we hier niet mogen vergeten te noemen, is die van het Belgische plaatsje
Stokkem (vroeger ook Stokheim geheten), gelegen ten noordoosten van Maasmechelen, waar we drie
katholieke takken vinden: een Bartholomeus, geboren rond 1600, een Matthias geboren rond dezelfde tijd, en
een Joannes, geboren rond 1620.
In Rotterdam zijn ook Hopmansen aan te treffen in de periode 1660-1750; het gros geeft als woonplaats
Stokkem op!
Tot slot is er een fikse tak in Tilburg te vinden; een katholieke tak met als verste voorouder ene
Thomas , geboren rond 1712 als zoon van Joannes Thomas Peeters.
Om deze takken aan elkaar te koppelen, probeer je verbanden te leggen tussen bijvoorbeeld namen. Neem nou
die Thomas van Tilburg; de naam Thomas vinden we bijvoorbeeld in de tak van Bergen op Zoom: een Thomas
Hopmans, zoon van Pieter, geboren in 1688, zoon van Jan. Dit zou een generatie eerder kunnen zijn; misschien
dat één van zijn nakomelingen rooms katholiek is geworden en naar Tilburg is verhuisd.
De naam Mathias is terug te vinden in Goch, Stokkum en Bergen op Zoom; Wouter of Walterus vinden we in
Empel en Bergen op Zoom. Namen als Cornelis, Joannes (Jan) en Piet(er) zijn ook wijdverbreid. De twijfel
blijft natuurlijk altijd; dit zijn tenslotte veel voorkomende namen.
Als deze takken allemaal familie zijn, dan zijn er op zijn minst twee zaken waar we rekening mee moeten
houden: enerzijds moeten er Hopmansen van katholiek gereformeerd zijn geworden of omgekeerd; anderzijds
moeten de Hopmansen een reden gehad hebben om rond te reizen c.q. zich ergens anders te vestigen dan hun
geboorteplaats.
In de periode 1600-1700 werden veel gereformeerden in de zuiderlijke Nederlanden (hier hoorde België ook
bij) door de katholieke Spanjaarden voor de keuze gesteld: of bekeren tot het katholieke geloof of vertrekken.
Velen kozen voor het laatste.
De verspreiding van de Hopmansen kan ook zijn gekomen als gevolg van hun beroep. Schippers voeren over de
rivieren: naar Rotterdam (of eigenlijk meer Dordrecht), naar Maastricht, Den Bosch. Amsterdam... Daarnaast
was er nog bijvoorbeeld het beroep van soldaat. Soldaten trokken van garnizoensplaats naar garnizoensplaats.
Veel van de plaatsen waar we Hopmansen aantreffen, waren garnizoensplaatsen: Bergen op Zoom, Maastricht,
Nijmegen.
Wat ons opviel was dat de oudste zoon meestal het land erft, en de jongere zonen een ander beroep gaan
uitoefenen. Bij de Hopmansen in Empel en omgeving bleek dat beroep vaak schipper te zijn.