4. HOPMANS: WAAR VANDAAN?

Waar komt de naam Hopmans nu eigenlijk vandaan? Zeker weten doen we het niet, maar niettemin kunnen we wel wat mogelijkheden bekijken. De "s" staat in ieder geval voor "zoon van". Er zijn drietal associaties die je kunt maken bij "hopman".

De naam zou kunnen verwijzen naar een persoon die de plant hop (Humulus lupulus L.) verbouwt . We moeten denken aan een landbouwer die hop verbouwt ten behoeve van de bierbrouwerij. Sinds 1500 werd hop gebruikt om het bier meer smaak te geven.

Dat de naam iets met de vogel hop (Upapa epops) te maken heeft, lijkt onwaarschijnlijk. De vogel komt overigens wel voor in Nederland, tegenwoordig voornamelijk in Brabant.

Een hopman is ook een kapitein van een vendel of compagnie. Denk ook aan het duitse woord Hauptmann. Dit kan een groep burgers of schutters zijn geweest; in dat laatste geval moet niet allereerst gedacht worden aan soldatentaken, maar eerder aan politionele, toezichthoudende taken als het keuren van waren, het ijken van maten en gewichten, de brandwacht, lijkbezorging, het toezicht op het naleven van de reinigingsverordeningen, e.d.

We kunnen alleen maar raden hoe oud de naam Hopmans is; onze verst gevonden voorouder draagt de naam reeds consequent: Robbert Hopmans (geboren ca. 1680). In theorie zou zijn vader de hopman kunnen zijn geweest.

Momenteel zijn er een aantal "takken" Hopmans gevonden. Daar zijn het nageslacht van Robbert Hopmans in Empel en de nakomelingen van Pieter Hopmans in Bergen op Zoom; beide geslachten zijn in ieder geval in de eerste generaties gereformeerd.
De eerstgenoemde zou wel eens uit Gelderland kunnen komen, en wel uit het plaatsje Ammerzoden, aan de overkant van de Maas tegenover Empel. Daar begint een gereformeerde tak van ene Cornelis Hopmans, die uitwaaiert naar 's-Hertogenbosch.
De laatstgenoemde (Pieter) komt volgens zijn trouwakte uit Wachtendonk, een plaatsje in het land van Kleef in het huidige Duitsland. Het land van Kleef ligt ter hoogte van Nijmegen.
In datzelfde gebied treffen we ook een tak Hopmans aan, vooral dan in de plaats Goch. Deze tak is echter katholiek. We noemen hierbij de namen van Leonard en Mathias Hopmans, die beiden rond 1680 geboren moeten zijn.
Ook in Groesbeek (vlakbij Nijmegen) vinden we een grote concentratie katholieke Hopmansen met ene Antonius Hopmans, geboren rond 1675 als verste voorouder.
In Maastricht vinden we ook een paar Hopmansen, vergeleken met de andere genoemde takken niet bestaand uit veel personen; dit is o.a. Wilhelmus, geboren ca. 1645. Deze takjes zijn katholiek. We vinden er ook de nakomelingen van ene Mathias Hopmans, soldaat, geboren rond 1735 te Goch (!),soldaat en gereformeerd.

Nog een grote tak Hopmansen die we hier niet mogen vergeten te noemen, is die van het Belgische plaatsje Stokkem (vroeger ook Stokheim geheten), gelegen ten noordoosten van Maasmechelen, waar we drie katholieke takken vinden: een Bartholomeus, geboren rond 1600, een Matthias geboren rond dezelfde tijd, en een Joannes, geboren rond 1620.
In Rotterdam zijn ook Hopmansen aan te treffen in de periode 1660-1750; het gros geeft als woonplaats Stokkem op!

Tot slot is er een fikse tak in Tilburg te vinden; een katholieke tak met als verste voorouder ene Thomas , geboren rond 1712 als zoon van Joannes Thomas Peeters.

Om deze takken aan elkaar te koppelen, probeer je verbanden te leggen tussen bijvoorbeeld namen. Neem nou die Thomas van Tilburg; de naam Thomas vinden we bijvoorbeeld in de tak van Bergen op Zoom: een Thomas Hopmans, zoon van Pieter, geboren in 1688, zoon van Jan. Dit zou een generatie eerder kunnen zijn; misschien dat één van zijn nakomelingen rooms katholiek is geworden en naar Tilburg is verhuisd.
De naam Mathias is terug te vinden in Goch, Stokkum en Bergen op Zoom; Wouter of Walterus vinden we in Empel en Bergen op Zoom. Namen als Cornelis, Joannes (Jan) en Piet(er) zijn ook wijdverbreid. De twijfel blijft natuurlijk altijd; dit zijn tenslotte veel voorkomende namen.

Als deze takken allemaal familie zijn, dan zijn er op zijn minst twee zaken waar we rekening mee moeten houden: enerzijds moeten er Hopmansen van katholiek gereformeerd zijn geworden of omgekeerd; anderzijds moeten de Hopmansen een reden gehad hebben om rond te reizen c.q. zich ergens anders te vestigen dan hun geboorteplaats.
In de periode 1600-1700 werden veel gereformeerden in de zuiderlijke Nederlanden (hier hoorde België ook bij) door de katholieke Spanjaarden voor de keuze gesteld: of bekeren tot het katholieke geloof of vertrekken. Velen kozen voor het laatste.
De verspreiding van de Hopmansen kan ook zijn gekomen als gevolg van hun beroep. Schippers voeren over de rivieren: naar Rotterdam (of eigenlijk meer Dordrecht), naar Maastricht, Den Bosch. Amsterdam... Daarnaast was er nog bijvoorbeeld het beroep van soldaat. Soldaten trokken van garnizoensplaats naar garnizoensplaats. Veel van de plaatsen waar we Hopmansen aantreffen, waren garnizoensplaatsen: Bergen op Zoom, Maastricht, Nijmegen.

Wat ons opviel was dat de oudste zoon meestal het land erft, en de jongere zonen een ander beroep gaan uitoefenen. Bij de Hopmansen in Empel en omgeving bleek dat beroep vaak schipper te zijn.